به رگ های برجسته روی اندام واریس گفته می شود. اندازه ی این رگ های برجسته از یک میلی متر تا چند سانتی متر متفاوت است. رگهای کوچک چند میلیمتری روی پوست که به رنگهای قرمز یا بنفش دیده می شوند نیز نوعی واریس هستند که نام علمی شان تلانژکتازی (Telangiectasia) است.
رگ های واریسی به دلایل مختلفی ایجاد می شوند. ایستادن طولانی مدت، بارداری و مشکلات مادرزادی که در رگ های پا وجود دارند، منجر به بروز واریس می گردند.
نشانه های واریس چیست؟
واریس می تواند سبب ایجاد طیف وسیعی از نشانه ها گردد. بسیاری از افراد فقط به دلیل ظاهر واریس به دنبال درمان می روند. این بیماری می تواند گاهی منجر به مشکلات حادتری گردد. این مشکلات هرچند خطرناک نیستند اما می تواند فرد مبتلا را با محدودیت هایی روبرو نمایند. ورم پا، درد، احساس سنگینی در پا و ایجاد زخم های دردناک از جمله این موارد هستند. گاهی نیز نارسایی وریدی می تواند با ایجاد واریس یا تغییرات دیگر از جمله ورم، تغییر رنگ پا و حتی زخم همراه باشد.
آیا واریس خطرناک است؟
به طور خلاصه خطرناک نیست. اما در برخی بررسی ها وجود واریس با ایجاد لخته در عروق عمقی پا (DVT) همراهی داشته است. بنابراین درمان واریس به دلیل کاهش خطر صورت نمی گیرد. صرفا اهمیت آن روی ارتقای کیفیت زندگی است. توجه داشته باشید بیشتر متقاضیان درمان واریس، افرادی در سنین جوانی تا میانسالی هستند. واریس و نارسایی رگ های وریدی در این افراد سبب ایجاد محدودیت در فعالیتهای روزمره شان می شود.
پیشگیری از واریس
همانند شعار تمامی بیماری ها، پیشگیری از واریس بهتر از درمان است. عدم ایستادن طولانی مدت یا انجام ورزشهای ساق پا در حین ایستادن طولانی مدت، بویژه در دوران بارداری مفید می باشد. همچنین پوشیدن جوراب واریس در مواردی که ایستادن طولانی مدت بدون راه رفتن وجود دارد می تواند احتمال بروز واریس را کاهش دهد. در بسیاری از موارد علی رغم انجام و رعایت موارد فوق واریس ایجاد می شود. در چنین حالتی بر اساس شرایط هر فرد تصمیم به درمان برای وی گرفته می شود.
درمان واریس
– جراحی
قدیمی ترین روش درمان واریس که اکنون نیز در برخی موارد استفاده می شود. این درمان نیاز به برش های کوچکی روی پا دارد. این روش اغلب برای واریسهای خیلی بزرگ که سایر روش ها قابل استفاده نیستند کاربرد دارد.
– اسکلروتراپی
تزریق مواد شیمیایی اسکلروزان (اسکلروتراپی) نیز از جمله روشهای درمان واریس است که از سال ها پیش انجام می گیرد. این درمان به روش های گوناگونی انجام گرفته و به همین دلیل نتایج درمانی نیز از ضعیف تا عالی متغیر بوده است. این روش درمان عموما برای درمان واریس های سطحی و تلانژکتازی ها استفاده می شود. البته این روش برای درمان واریس های عمقی تر نیز کاربرد دارد.
– روش های گرمایی (لیزر و RF)
در این روش ها با بردن کاتتر مخصوص درون رگ نارسا و ایجاد گرما به جدار رگ آن را سوزانده و از بین می برند. این روش های درمانی در عروق با قطر کمتر از 15 میلی متر بسیار کارآمد هستند. این روش ها نیاز به کاتتر مخصوص دارند و هزینه بالاتری دارند. با این روش ها می توان رگ اصلی نارسا را به خوبی و با اطمینان بالایی از بین برد. ولی در بسیاری موارد نیاز به اسکلروتراپی عروق واریسی در نواحی پایین تر پا وجود دارد. این کار در کلینیک ها اغلب بطور همزمان با درمان لیزر یا RF انجام می گیرد.
– استفاده از تزریق چسب داخل عروق
در این روش رگ نارسا توسط چسب مخصوصی پر می شود. پس از انجام این روش نیاز به پوشیدن جوراب واریس نمی باشد. از این روش در موارد خاص برای نمونه بیماران با پای دیابتی استفاده می شود.
– لیزر سطحی
این روش فقط برای درمان تلانژکتازی ها می باشد. اغلب پس از اسکلروتراپی تلانژکتازی ها، در صورت باقی ماندن تعداد اندک از آن ها یا در مواردی که اندازه تلانژکتازی بسیار کوچک باشد که امکان اسکلروتراپی وجود نداشته باشد استفاده می شود. این روش درمانی فقط کاربرد زیبایی دارد.
پس از درمان چه انتظاری باید داشت؟
درمان واریس در طی یک یا چند جلسه (بر حسب وسعت واریس و تعداد عروق درگیر متفاوت است ) صورت می گیرد. جلسات درمان واریس معمولا حدود 15 تا 45 به طول می انجامد. اما برای از بین رفتن کامل واریس نیاز به 6 تا 12 ماه زمان است. در طی این مدت فرد درمان شده باید از جوراب واریس به شیوه درست استفاده کند تا به بهترین نتایج دست یابد. در طی این مدت، فرد چندین نوبت باید ویزیت و سونوگرافی شود. این کار برای انجام ارزیابی سیر بهبودی واریس انجام می گیرد.
جوراب واریس بعد از درمان
پس از انجام هر کدام از درمان های اشاره شده (به غیر از تزریق چسب) فرد باید به صورت جدی از جوراب واریس استفاده نماید. اندازه و نوع جوراب ها پیش از نخستین جلسه درمانی تعیین می شود. در نخستین جلسه درمان، جوراب واریس بلافاصله پوشانیده می شود. در انتهای این متن نحوه مراقبت بعد از درمان و نیز مدت پوشیدن جوراب ذکر شده است.
عوارض ناشی از درمان واریس
همانند هر روش درمانی دیگر درمان واریس نیز می تواند با عوارض همراه باشد. این عوارض به دو دسته ی پرخطر و کم خطر یا بی خطر تقسیم می شوند. عوارض کم خطر اغلب خود به خود بهبود می یابند یا نیاز به اقدامات جزئی دارند. خوشبختانه عوارض پر خطر به ندرت رخ می دهند.
عوارض کم خطر:
– ایجاد کهیر، خارش و سوزش شدید در محل تزریق(به نسبت نادر- خودبخود بهبود یابنده یا با پماد موضعی برطرف می شود)
– زخم کوچک در محل تزریق (نادر- خودبخود بهبود یابنده)
– تغییر رنگ و پر رنگ شدن پوست بر روی رگ اسکلروتراپی شده (شایع – طی 6 تا 12 ماه بهبود می یابد)
– اگزمای ناشی از حساسیت به باند (شیوع کم – خودبخود بهبود یابنده)
– درد و تورم اندام (شیوع متوسط – خودبخود بهبود یابنده)
– ایجاد فلبیت (شیوع متوسط – خودبخود بهبود می یابد اما در موارد شدید باید فلبیت تخلیه شود)
عوارض پر خطر:
– لخته در عروق عمقی پا (DVT) (نادر – نیازمند درمان دارویی)
– آمبولی ریه (بسیار نادر – نیاز به درمان دارویی)
– اختلال بینایی (نادر و خودبخود بهبود یابنده)
– آسیب شدید پوست (بسیار نادر)
– واکنش حساسیتی شدید (آنافیلاکسی – نادر)
– تغییر رنگ یا پر رنگ شدن پوست
تعداد زیادی از افراد مراجعه کننده جهت زیبایی مبادرت به درمان واریس می کنند. در نتیجه این موضوع می تواند برای ایشان اهمیت داشته باشد. تغییر رنگ بعد از اسکلروتراپی یک مشکل شایع ولی گذرا می باشد. با استفاده از روش های ویژه ای در حین اسکلروتراپی می توان از میزان بروز آن کاست. همچنین تخلیه فلبیت در هفته دوم تا سوم بعد از درمان روش موثری برای کاهش بروز این تغییر رنگ می باشد. نکته بسیار مهم در کاهش احتمال این عارضه که باید توسط فرد فرد درمان شده جدی گرفته شود، استفاده مناسب از جوراب است. دستورالعمل استفاده از جوراب واریس همانطور که بیان شد در انتهای متن آمده است.
با پوشیدن مناسب جوراب، این مشکل تا حد قابل توجهی قابل پیشگیری است. یا در صورت بروز تغییر رنگ مدت زمان کوتاهتری به طول می انجامد که برطرف شود. در نهایت باید به این نکته توجه نمود که 99 درصد افرادی که دچار تغییر رنگ موضعی شده اند، تا یک سال این حالت برطرف می شود. در 1 درصد موارد که این تغییر رنگ برطرف نشد می توان با لیزر ویژه آن را درمان نمود.
علل درد پس از درمان
التهاب پس از درمان و پوشیدن جوراب های واریسی با فشار بالا می تواند سبب ایجاد درد متوسط و ورم خفیف در اندام درمان شده طی هفته های اول گردد. این درد و تورم جای نگرانی ندارد و بهبود می یابند. در طی هفته های دوم و سوم روی رگ درمان شده نقاط دردناکی ایجاد می شود. این شرایط ممکن است درد شدیدی ایجاد کند. این درد شدید روی رگ درمان شده که محدود به نقاط خاصی می باشد ناشی از تجمع خون مانده در عروق است که فلبیت نام دارد. این موضوع به طور کامل و به سادگی با تخلیه خون مانده توسط سرنگ قابل درمان است. در صورت درد و تورم شدید که تا دو هفته ادامه یابد حتما باید پزشک را در جریان بگذارید.
لخته در سیاهرگ های عمقی و آمبولی ریه
این عوارض هر چند می توانند خطرناک باشند اما به ندرت رخ می دهند. با این حال این گونه عوارض قابل درمان هستند. به ویژه اینکه کادر درمانی و پزشکان در درمان این عوارض تبحر دارند. توجه به چند نکته پس از درمان واریس می تواند از وقوع مجدد آن جلوگیری نماید. نخست اینکه فرد درمان شده باید پس از درمان فعالیت خود را بلافاصله آغاز نموده و استراحت نکند. تمام مراحل خدمات درمان واریس بدون بیهوشی و با بی حسی موضعی انجام می شود. این امر امکان فعال شدن بیماران بلافاصله پس از درمان را امکان پذیر می سازد. موضوع بعدی استفاده مناسب از جوراب های واریس است. استفاده مناسب از این جوراب ها از ایجاد لخته به شدت می کاهد.
اگر شما واریس دارید چه کار باید انجام دهید؟
اگر مبتلا به واریس هستید، نخستین سوال این است که مشکلات همراه با آن برای شما چه می باشند. آیا دچار درد و تورم هستید؟ آیا دچار تغییر رنگ پوست ساق یا حتی زخم روی قوزک داخلی هستید یا خیر؟ اگر فقط واریس دارید به این معنی است که درمان واریس برای شما فقط جنبه زیبایی دارد. توجه داشته باشید که واریس خطرناک نیست. در هر حال اگر تمایل به درمان واریس خود دارید به پزشک مراجعه کنید. یک ویزیت سرپایی و سونوگرافی شدت، علت و نوع درمان را مشخص می کند. پس همه ی مبتلایان به واریس باید قبل از هر گونه درمانی تحت معاینه و سونوگرافی قرار بگیرند تا نحوه درمانشان مشخص شود.
نحوه مراقبت ها و پوشیدن جوراب واریس پس از درمان
پس از درمان توسط لیزر عمقی یا اسکلروتراپی واریس های بزرگ
جوراب و پانسمان به هیچ وجه در طی 5 روز اول نباید از پا خارج شوند. در طی این مدت امکان استحمام وجود ندارد. پس از 5 روز جوراب و پانسمان توسط فرد درمان شده خارج می شوند. بعد از استحمام باید جوراب بدون پانسمان پوشیده شود. سپس به مدت 14 روز به صورت 24 ساعته استفاده شود. امکان استحمام در طی این مدت وجود دارد. بعد از این 14 روز به مدت 6 تا 12 ماه جوراب به صورت منظم در زمان فعالیت روزانه پوشیده می شود. ولی در حین استراحت و خواب لازم نمی باشد.
پس از لیزر سطحی یا اسکلروتراپی عروق کوچک
جوراب و پانسمان به هیچ وجه در طی سه روز اول نباید خارج شود. در طی این مدت امکان استحمام وجود ندارد. پس از این 3 روز به مدت 6 تا 12 ماه جوراب به صورت منظم در زمان فعالیت روزانه پوشیده می شود. ولی در حین استراحت و خواب لازم نیست.